Sao chổi ISON (viết tắt từ International Scientific Optical Network =
Hệ thống Quan sát Khoa học Quốc tế) còn có tên khoa học là C/2012 S1; được 2 nhà khoa học Vitali Nevski và Artyom
Novichonok người Nga phát hiện ngày 21/9/2012 khi sử dụng kính thiên văn phản quang có đường kính 0,4km thuộc Hệ thống quan sát khoa học quốc tế đặt tại
Kislovodsk, nằm ở phía bắc chân núi Caucasus, Nga.
Trong khi quỹ đạo của các hành tinh quanh mặt trời từ tròn
đến bầu dục gần như trên một mặt phẳng, thì bọn sao chổi có quỹ đạo hình
parabol trên một mặt phẳng khác cắt mặt phẳng hệ hành tinh khoảng 70 - 80 độ;
mà mút 2 nhánh parabol ở rìa hệ mặt trời
(Đám mây Oort).
Hình minh họa giả lập quỹ đạo Sao
Chổi ISON vào ngày 11/12/2013:
Trên hình, quỹ đạo Sao chổi ISON là 2 nhánh parabol màu da
trời, nhánh dưới tiến dần đến mặt trời, khi cắt mặt phẳng quỹ đạo hệ hành tinh,
nhánh được tô màu xanh đậm. Đỉnh quỹ đạo parabol sát mặt trời (28/11/2013) sau đó Sao
chổi ISON rời xa mặt trời, lại cắt quỹ đạo hệ hành tinh, được tô màu xanh da
trời. Ngày 11/12/2013, Sao chổi ISON là chấm xanh trên quỹ đạo của nó, lúc nầy
cách trái đất khoảng 85 triệu km.
Ghi chú: Đơn vị độ
dài sử dụng trong Hệ mặt trời: Đơn vị thiên văn = khoảng cách trung bình từ
Trái Đất đến Mặt Trời, khoảng 150 triệu km.
Viết tắt như ua (tiếng Pháp: unité astronomique), hay AU hoặc au (tiếng Anh:
astronomical unit).
Theo số liệu thu được từ các cuộc quan sát, Sao Chổi ISON sẽ
bay qua Mặt trời ngày 28/11/2013. Sao Chổi
này sẽ cách Mặt trời 1,8 triệu km (0.012 AU), sượt qua bề mặt Mặt trời.
Bạn chú ý: Các
phép tính thường xem vật như là 1 điểm (tâm điểm); vd khoảng cách Trái đất và
mặt trời chừng 150 triệu km, nghĩa là khoảng cách tâm 2 thiên thể. Bán kinh trái
đất chừng 6300 km và bán kính mặt trời chừng 700.000 km, gấp 110 lần bán kính
trái đất.
Vậy Sao Chổi cách mặt
trời 1,8 triệu km, nghĩa là cách bề mặt mặt trời 1,1 triệu km.
Hầu hết năm 2013, sao chổi ISON khá mờ nhạt, chỉ có thể thấy
qua kính thiên văn thông dụng. Tuy nhiên từ ngày 14/11/2013
thì sao chổi ISON đã khá sáng và mọc đuôi (Đuôi
sao chổi bao giờ cũng ngược hướng mặt trời, do gió mặt trời thổi tạo ra). Lúc nầy có thể
quan sát sao chổi ISON bằng mắt thường vào lúc hoàng hôn, vị trí gần mặt trời lặn.
Cứ mỗi ngày thì sao chổi ISON càng rõ dần và đuôi dài thêm ra do càng gần mặt
trời.
Khoảng ngày 28/11/2013 có lẽ tạm hết thấy sao chổi ISON vì
lúc nầy sao chổi ISON ở gần nhất và phía sau mặt trời.
Qua 29/11/2013, sao chổi ISON vẫn gần mặt trời, do vị trí
trái đất đối với mặt trời, từ ngày nầy ta có thể quan sát sao chổi ISON vào lúc
bình minh bằng mắt thường. Độ sáng dự kiến tương đương trăng rằm!
Hình quỹ đạo sao chổi ISON và thời điểm mọc đuôi
Ba tuần sau đó (từ 29/11/2013), do sao chổi ISON có độ sáng sáng
nhất từ trước đến nay, tương đương trăng rằm, dự kiến mỗi buổi
sáng ta vẫn quan sát sao chổi với đuôi dài (do đến gần trái đất), cho đến khi
ánh mặt trời mọc chói chan làm nó lu mờ đi.
Hình
trên, đường màu trắng mờ bên dưới là đường chân trời trên trái đất. Mặt trời
nằm dưới đường chân trời: buổi bình
minh. Các điểm nối màu lục
non là vị trí dự kiến lúc 8 giờ sáng của Sao chổi ISON vào các ngày 29/11,
30/11, 1/12, 2/12... 13/12/2013. Điều nầy có nghĩa là quan sát Sao chổi ISON
vào ban ngày là vô tư!
Tất nhiên các điều trên chỉ là dự kiến dựa theo tính toán,
thực tế còn phải chờ đến cuối năm (Lúc nầy 11/2/2013 là còn 9 tháng rưỡi!). Tuy
vậy do khả năng Sao chổi ISON cực sáng trong mọi thời, kết quả là đáng chờ
mong.
Hình
ảnh mới nhất của tinh vân chiếc nhẫn, hình ảnh kết hợp dữ liệu hình ảnh
của Kính viễn vọng không gian Hubble và Kính viễn vọng lớn trên mặt đất
ở Arizona.
Đây
là hình ảnh chụp bởi Kính viễn vọng không gian Hubble trước đây, những
màu sắc chủ yếu trong hình này đặc trưng cho khí hydro, heli và oxy.
Credit : AURA/STScI/NASA
